بدن خانم باردار در طول 9 ماه بارداری دچار تغییر و تحولات عمده ای از نظر فیزیولوژی و آناتومی می شود که تعداد زیادی از این تغییرات بلافاصله بعد از لقاح شروع می شوند و در سرتاسر حاملگی ادامه می یابند، از جمله تغییرات در دستگاه تناسلی و هورمونها، پستانها، سیستم قلبی و عروقی، دستگاه گوارش، سیستم عضلانی و اسکلتی و سیستم اعصاب مرکزی است.

هرچند در شرایط طبیعی زن باردار پس از زایمان و شیردهی تقریبا بطور کامل به وضعیت پیش از حاملگی خود برمی گردد ولی بسیاری از این تغییرات اجتناب ناپذیر در طول بارداری منجر به بروز عوارض ناخواسته جسمی و روحی می شوند و در مواردی ممکن است بیماریهای زمینه ای و موجود از قبل را نیز آشکار و یا بدتر کنند مانند ابتلا به دیابت حاملگی و یا فشار خون حاملگی.

دردهای لگنی و کمر، یبوست، عدم کنترل ادرار، افزایش بی رویه وزن مادر، احساس خستگی، افسردگی، اضطراب و بی خوابی از جمله پیامدهای شایع بارداری هستند که شکایات و ناراحتی هایی را برای مادر باردار بوجود می آورند و می توانند این دوران شیرین را به تجربه ای سخت و ناخوشایند مبدل سازند.

در ژانویه سال 2002 کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG) ورزش منظم را برای ارتقاء و حفظ سلامت عمومی زنان باردار و کاهش عوارض دوران بارداری مفید اعلام کرد و توصیه ها و دستورالعمل های جدیدی را برای ورزش در دوران بارداری و پس از زایمان منتشر نمود. انجام ورزشهای ویژه در دوران بارداری سبب کاهش عوارض ناخوشایند بارداری شده و مانع از بروز بسیاری از شکایات شایع در این دوران می شود.امروزه فعاليت فيزيکي و انجام حرکات ورزشی مناسب در دوران بارداری مورد تأکيد علم طب قرار گرفته است.

فعالیت ورزشی موجب افزایش جریان خون مویرگی و رسیدن اکسیژن کافی به بافت ها می شود، در نتیجه خستگی عضله به تأخیر می افتد و ﺳﺒﺐ ﺣﻔﻆ ﺗﻮان طبیعی ﻋﻀﻠﻪ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ سیکل معیوب ناشی از شلی مفصلی و کم تحرکی را مهار می کند.

ﻋﻼﻭﻩ ﺑرآن حرکات و تمرینات ورزشی مناسب باعث تقویت عضلات کف لگن شده و همین امر می تواند در انجام زایمان طبیعی نیز امری مهم و مؤثر باشد. محققین ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ انجام حرکات ورزشی علاوه بر اینکه ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ در سپری کردن راحت تر دوران حاملگی و زایمان آسانتر کمک می کند، در ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ سریع بدن به فرم پیش از بارداری و حالت طبیعی نیز مؤثر است.

ورزشهای مخصوص دوران بارداری، تحمل وزن بدست آمده در این دوران را برای زنان باردار آسانتر کرده و می تواند از دردهای پشت و کمر به میزان قابل توجهی بکاهد. طبق نتایج بدست آمده از مطالعات انجام شده، ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻭﺭﺯﺷﻬﺎﻱ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﺎﺭﺩﺍﺭﻱ ﻣﻲ ﺗﻮﺍند ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ٢٢ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺣﺎﻣﻠﮕﻲ نظیر ﻛﻤﺮ ﺩﺭﺩ، ورم دراندامهای تحتانی، یبوست، ﺗﻬﻮﻉ و ﺍﺳﺘﻔﺮﺍﻍ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎﺭﺩﺍﺭﻱ را کاهش دهد.

تغییرات در سیستم هورمونی و اعصاب مرکزی طی بارداری ممکن است سبب بروز عوارضی نظیر کاهش حافظه گذرا، کم خوابی، افسردگی و اضطراب شود. تغییرات منفی روحی در حاملگی نه تنها سبب آزار مادر باردار شده بلکه امکان ابتلا به درجات شدیدتر افسردگی و ناراحتی های خلقی و روانی در دوران پس از زایمان را نیز افزایش می دهد.

تحقیقات پزشکی نشان داده اند که ورزش سبب آزادسازی و افزایش ترشح هورمونهای دوپامین، سروتونین، اکسی توسین و اندورفین می شود که به هورمونهای شادی معروفند و تا حد زیادی در حفظ حالت روحی شاد و آرام مادر در دوران بارداری مؤثرند.

علاوه بر این ورزشهای منظم دوران بارداری تا رسیدن به زمان زایمان، باعث حفظ تعادل این هورمونها در بدن مادر باردارشده که برای تسهیل در زایمان و شروع شیردهی بسیار مفیدند.

تغییرات ناگزیر بارداری در سیستم متابولیک و قلبی و عروقی مادر در برخی موارد ممکن است خطر ابتلا به بیماری دیابت حاملگی و افزایش فشار خون حاملگی را تشدید کند.

اطلاعات موجود به طور مداوم نشان می دهد که خطر ابتلا به دیابت بارداری در زنانی که در دوران بارداری درگیر فعالیت های بدنی هستند، حدود 50٪ نسبت به زنان غیر فعال کاهش داشته است. همچنین از لحاظ فیزیکی در زنان فعال حدود 40 درصد کاهش در خطر ابتلا به فشار خون حاملگی (پره اکلامپسی) دیده می شود.

ﺍز ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ فعالیت های ورزشی مناسب در دوران بارداری علاوه بر نتایج اثر بخشی که بر کاهش عوارض بارداری و سلامت مادر باردار دارد می تواند نقش مثبتی در سلامت جنین و نوزاد نیز داشته باشد. ﻧﻮﺯﺍﺩﺍﻥ ﻣﺎﺩﺭﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﺎﺭﺩﺍﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﻭﺭﺯﺵ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ، ﻧﻤﺮﻩ ﺁﭘﮕﺎﺭ ﺩﻗﻴﻘﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺯﺍﺩﺍﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻲ ﺗﺤﺮﻙ ﺩﺍﺭﻧﺪ و عملکرد قلبی- ریوی این دسته از نوزادان به مراتب بیشتر بوده و ﻭﺯﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﻮﻟﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ١٥١ﮔﺮﻡ ﺗﺎ ١٦٥ گرم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ.

• نمره آپگار روش عملي براي ارزيابي سلامت نوزاد بلافاصله پس از تولد است.

با توجه به حساسیت دوران بارداری و اهمیت سلامت مادر و جنین، کسب اطلاعات درست و علمی باید از منابع آگاه و متخصص امر صورت گیرد.

انجام حرکات ورزشی مخصوص دوران حاملگی برای تمامی مادران باردار مفید است، مگر در مواردی که از طرف پزشک منعی برای حرکت مادر در دوران بارداری وجود داشته باشد.

بنابراین باید قبل از شروع ورزشهای ویژه دوران بارداری با پزشک خود مشورت نموده و در صورت مساعد بودن صرفا به مراکزی مراجعه شود که تحت نظر افراد تحصیلکرده و مجرب در زمینه "ورزشهای ویژه دوران بارداری" مدیریت می شوند.

مریم جعفری بهبهانی