درک علم پزشکی از مکانیسم های حاکم برسرعت تخلیه فولیکولی و تغییرات هورمونی پیری تولید مثل و تغییرات وابسته به سن فولیکول وکیفیت تخمک بسیار افزایش یافته است در این مقاله به نکات مهم این موضوع اشاره می گردد:
* تخلیه فولیکولی: از سن حدود 37 سالگی سرعت تخریب فولیکولها بیشتر می شود. البته این میزان تخریب تخمدانی بسته به شیوه زندگی و ژنتیک در افراد مختلف متفاوت است.
* تغییرات سیکل قاعدگی: با افزایش سن طول سیکل قاعدگی( فاز فولیکولار: قبل از تخمک گذاری) کوتاه می شود و fsh افزایش می یابد و احتمال دوقلویی بیشتر می شود . 5 تا 6 سال قبل از یائسگی بی نظمی های سیکل قاعدگی به طور طبیعی شروع می شوند.
* افزایش سن و تاثیر آن بر رحم: افزایش سن ظاهرا تاثیر نامطلوبی بر رحم ندارد و تنها با خطر فیبروم-پولیپ آندومتر و آدنومیوز همراه است.
* تستهای ذخیره تخمدان:
1. ساده ترین و پرکاربردترین تست FSH در روز سوم سیکل قاعدگی است اگر بالای 10 واحد در لیتر باشد احتمال نازایی بیشتر و اگر بالای 18 واحد در لیتر باشد احتمال نازایی 100% است.
2. غلظت پایه استرادیول سرم: E2 به تنهایی بی ارزش است اما در کنار FSH می تواند کمک کننده باشد.(60-80 پیکوگرم در میلی لیتر)
3. تستCCCT رویارویی با کلومیفن سیترات: اندازه گیری FSH و استرادیول در روز سوم سیکل قاعدگی سپس مصرف کلومیفن 5 روز 2 عدد و تست FSH در روز دهم سیکل. اگر این تست 10 تا 22 واحد در لیتر باشد احتمال پیری تخمدان وجود دارد.
4. اینهیبین B: معیار قابل اعتمادی نیست و در زمانهای مختلف سیکل متفاوت است.
5. آنتی مولرین هورمون (AMH): با افزایش سن مقدار آن کاهش می یابد و نزدیک یائسگی غیر قابل اندازه گیری میگردد .
6. تعداد فولیکولهای انترال (AFC): معیار غیرمستقیم اما مفیدی است که با سونو گرافی تعیین می گردد.
7. حجم تخمدان ( طول×عرض×اتفاع): عمدتا با تخمکهای برداشت شده همخوانی دارد و کمتر از 3 سی سی پیش گویی کننده پاسخ ضعیف تخمدان است.
در موارد زیر بررسی ذخیره تخمدانی توصیه می گردد:
- سن بالای 35 سال
- ناباروری غیر قابل توجیه
- سابقه خانوادگی یایسگی زودرس
- سابقه جراحی تخمدان
- سابقه ابتلا به اوریون و سایتومگالوویروس
- استعمال دخانیات
- پاسخ ضعیف به تحریک تخمک گذاری
- BMI بین 25 و 30
- مشاغل مربوط به نقاشی- خشک شویی- علف کش ها
- مصرف مواد مخدر و آمفیتامین ها
- سابقه عفونت لگنی
- دیابت و مشکلات تیروئید
- بیماریهای کلیه و فوق کلیه
